Das Gesamtergebnis

Als rode draad in dit boek heb ik, omdat de Duitse taal het soms gewoon kernachtiger kan uitdrukken, bewust gekozen om één Duits begrip te gebruiken: das Gesamtergebnis, hier bedoeld als het ultieme totaalresultaat, de allerlaatste einduitslag en het allerbelangrijkste eindgemiddelde. Als we alleen maar kijken naar het resultaat van ons gedrag op het hoogste niveau, kunnen we niet worden afgeleid door de details op de niveaus daaronder. Ons gedrag als menselijke soort is op elk van de opeenvolgende lagen van de verwantschapscirkel te duiden. Voor alles wat we doen op ieder hiërarchisch niveau geldt een allerhoogst eindresultaat dat alle subresultaten daaronder relativeert. Dat principe is essentieel voor mijn verhaal.

De derde wet van Newton vertelt ons dat elke uitgeoefende kracht gepaard gaat met een gelijktijdig optredende, even grote, tegengestelde kracht: actie is reactie. Probeer maar eens op het ijs, als jullie allebei op schaatsen staan, je schaatspartner weg te duwen. Voilà, Newton in actie. Voor mijn doel zeg ik liever “alle gedrag heeft consequenties”, omdat ik graag zou zien dat zich voor ál ons gedrag als jagers-verzamelaars een gelijktijdig optredende tegengestelde kracht zou manifesteren. Bám, boter bij de vis! Voor onderwerpen als milieuvervuiling, vernietiging van de biodiversiteit en klimaatverandering is dat echter niet het geval. De tegengestelde kracht is er wel degelijk, maar laat jaren, decennia en soms zelfs eeuwen op zich wachten.

De planeet aarde is daarbij uiterst geduldig, want ze kan wel wat hebben. Tenslotte zijn we niet de eerste soort die op haar oppervlak rondkruipt en ongetwijfeld ook niet de laatste. Maar ze is niet bepaald vergevingsgezind. Als wij ongecontroleerd broeikasgassen aan haar atmosfeer blijven toevoegen, dan slaat ze keihard terug. Door mensen veroorzaakte mondiale opwarming kan leiden tot een onbewoonbare planeet en das Gesamtergebnis laat zich niet door supralokaal menselijk optimisme of altruïsme beïnvloeden. Ik zal dat [in het boek] verklaren aan de hand van een aantal voorbeelden waarbij ik de verwantschapscirkel van binnen naar buiten volg.