Bestaan er ook hittegolven buiten het zomerseizoen? Kan er zich in de winter een hittegolf voordoen? En wat heeft dat met de Corona-pandemie en het klimaat te maken? Laten we eens wat verder kijken dan onze meteorologische neus lang is.
Er worden steeds meer warmterecords en steeds minder kouderecords gebroken als gevolg van door de mens veroorzaakte klimaatopwarming. In het zomerseizoen zijn we daarbij vooral gebiologeerd door hittegolven, waarbinnen zich spectaculaire hitterecords kunnen voordoen. Vorig jaar werd bijvoorbeeld de 40-graden-grens doorbroken en dit jaar was er een hittegolf met een lengte van maar liefs 13 dagen waarvan acht opeenvolgende dagen met meer dan 30 graden, waarvan op drie dagen zelfs meer dan 35 graden! Was dat eenmalig of kunnen we nog meer van dat heets verwachten?
Een normale zomerse hittegolf wordt door het KNMI gedefinieerd als een periode van minimaal vijf opeenvolgende dagen met een (maximum) temperatuur van minimaal 25 graden waarvan op drie dagen minimaal 30 graden. Maar dit jaar was er dus voor het eerst sprake van een (niet-officiële) superhittegolf, vooralsnog gedefinieerd als een periode van minimaal vijf opeenvolgende dagen met een temperatuur van minimaal 30 graden waarvan op drie dagen minimaal 35 graden. En ja, dat is uitzonderlijk heet.
Omdat ik graag verder vooruit kijk dan mijn eigen meteorologische neus lang is heb ik, in het kader van klimaatopwarming, nog een derde definitie toegevoegd: de hyperhittegolf. Die is gedefinieerd als een periode van minimaal vijf opeenvolgende dagen met een temperatuur van minimaal 35 graden waarvan op drie dagen minimaal 40 graden. Ik heb daarbij de voorspelling gedaan dat we die de komende tien jaar al een paar keer gaan meemaken.
Tot zover de achtergrond.
Goed, we leven inmiddels in de herfstmaand september en de kans dat zich nu een normale zomerse hittegolf voordoet is veel kleiner dan in de topzomermaanden juli en augustus. Maar dat lijkt me niet helemaal eerlijk, want in september ligt de gemiddelde maximumtemperatuur lager dan in juli en augustus. We zouden dus een nieuwe definitie moeten introduceren voor ‘hittegolven’ buiten het hoogzomerseizoen. En dat is precies wat ik gedaan heb.
(Ik blijf de buiten-zomerse hittegolven overigens gewoon ‘hittegolven’ noemen totdat ik een beter semantisch alternatief heb gevonden. Tenslotte is ‘hitte’ een relatieve term).
De huidige definitie van een zomerse hittegolf is gerelateerd aan de gemiddelde maximum temperatuur in de zomer. Het KNMI refereert daarbij aan de meetperiode 1981 — 2010. Kijk maar eens naar de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius per maand over die periode:
Januari 5,6
Februari 6,4
Maart 10,0
April 14,0
Mei 18,0
Juni 20,4
Juli 22,8
Augustus 22,6
September 19,1
Oktober 14,6
November 9,6
December 6,1
Wat heb ik vervolgens gedaan? Ik heb de huidige definitie van een zomerse hittegolf gekoppeld aan de gemiddelde maximumtemperatuur van juli en augustus (de hoogzomerperiode). Vervolgens heb ik dezelfde ‘matrix’ toegepast op de gemiddelde maximumtemperatuur van de andere maanden. Daarbij heb ik de wintermaanden december, januari en februari (= de winter) samen genomen omdat ze alle drie gemiddeld rond 6 graden uitkomen en de hoogzomermaanden juli en augustus als referentieperiode dus ook.
Goed, om een lang verhaal kort te maken krijg je vervolgens de volgende definitie van hittegolven buiten de hoogzomer:
nHG = Normale Hittegolf
sHG = Superhittegolf
hHG = Hyperhittegolf
Periode: nHG | sHG | hHG
Winter: 7/12 | 12/17 | 17/22
Maart: 11/16 | 16/21 | 21/26
April: 15/20 | 20/25 | 25/30
Mei: 20/25 | 25/30 | 30/35
Juni: 22/27 | 27/32 | 32/37
Juli + Aug: 25/30 | 30/35 | 35/40
Sept: 21/26 | 26/31 | 31/36
Okt: 16/21 | 21/26 | 26/31
Nov: 11/16 | 16/21 | 21/26
Om het maar even concreet te maken voor de huidige herfstmaand september: er is sprake van een hittegolf als de maximumtemperatuur gedurende minimaal vijf opeenvolgende dagen minimaal 21 graden is waarvan op vijf dagen minimaal 26 graden. Zo bekeken zitten we dus op het moment van schrijven (16 september 2020) alweer in een langdurige hittegolf. Alleen noemen we het zo (nog) niet. Maar ten opzichte van de gemiddelde maximum temperatuur over de periode 1981 — 2010 is het mijns inziens niet meer dan fair.
Ander voorbeeld nog: er is in de winter dus sprake van een ‘hittegolf’ als de maximumtemperatuur gedurende minimaal vijf opeenvolgende dagen minimaal 7 graden is waarvan op vijf dagen minimaal 12 graden. Iets om in de gaten te houden de komende jaren want we hebben al heel wat van die winterse hittegolven gehad de áfgelopen jaren en er komen er nog veel meer aan.
Wat wil ik hiermee bereiken?
Ik probeer het verschijnsel hittegolf — waarvoor altijd veel aandacht bestaat in de media tijdens de hoogzomermaanden — wat breder te trekken om de aandacht voor klimaatopwarming te vergroten. Want als we als menselijke soort de wereldwijd gestelde CO2-doelen voor 2030, 2040 en 2050 niet gaan halen — en daar ziet het steeds meer naar uit — dan mogen we niet alleen meer normale hittegolven gaan verwachten (lees: vaker, langer en gemiddeld heter) maar geleidelijk aan ook steeds meer superhittegolven, afgewisseld met af en toe een smorende hyperhittegolf. In alle seizoenen.
Iets om eens rustig over na te denken.
Want we kunnen op dit moment, middenin de Corona-pandemie, niet wáchten om terug te gaan naar het ‘oude normaal’, terwijl dat ‘oude normaal’ ons nu juist in de problemen heeft gebracht. Tegen de tijd dat super- en hyperhittegolven ‘normaal’ zijn geworden zijn we, als gevolg van de onverminderde uitstoot van CO2, zonder het in de gaten te hebben in het Abnormale Tijdperk van De Mens aangeland. Dat tijdperk begint met een stijging van de gemiddelde oppervlaktetemperatuur naar meer dan 2 graden, gestaag doorgroeiend naar meer dan 4 graden en zo verder. Vanaf 4 graden stijging is leven op aarde een hel. Daarboven, en vanaf 6 graden gegarandeerd, is leven op aarde — behalve misschien op de beide polen — niet meer mogelijk.
Als mijn rationeel betoog over de herdefinitie van een hittegolf kan helpen bij het vergroten van het besef dat de door de mens veroorzaakte klimaatverandering een exponentieel grotere bedreiging voor ons vormt dan de huidige Corona-pandemie, dan is mijn missie al geslaagd.
Waarvan akte.
Meer weten over de existentiële crisis van de mensheid? Ook op zoek naar een hoopvolle oplossing van onze problemen? Ga gerust eens verder grasduinen op deze website waarop talloze video’s met TED(x)-talks over onze mondiale problemen en de bijbehorende oplossingen. Zoals hier.